Gần đây Mạng xã hội lan truyền hình ảnh hóa đơn dịch vụ tiểu tiện 6.000 đồng. Đây là câu chuyện thật tại một TTTM tại Gia Lâm, Hà Nội, điều này cho thấy một điều hiển nhiên là chi tiêu dịch vụ phải được nhận hóa đơn, thì trước giờ người dân thường bỏ qua, ít quan tâm …. “Từ mớ rau, con cá” cũng sẽ cần có hóa đơn, cho thấy môi trường kinh doanh đang rõ ràng, minh bạch dần lên, điều này là cần thiết cho người tiêu dùng. Dù vậy, với những tiểu thương kinh doanh nhỏ lẻ, chậm nắm được thông tin, họ cần có lộ trình được hướng dẫn đầy đủ.
Vậy lộ trình để chuyển đổi dần, không gây sự bế tắc cục bộ và dẫn đến phản ứng đồng loạt ngừng kinh doanh để nghe ngóng… và đề xuất miễn hồi tố cho các hộ kinh doanh đang chuyển đổi như thế nào để đảm bảo hài hoà giữa quy định của pháp luật và quyền lợi của người kinh doanh.
1. Chính sách đúng – nhưng cần phương thức triển khai hợp lý
Trong thời gian gần đây, nhiều tiểu thương, hộ kinh doanh nhỏ lẻ bày tỏ tâm lý lo lắng khi các chính sách mới về hóa đơn điện tử, kê khai thuế, truy xuất nguồn gốc hàng hóa bắt đầu được triển khai đồng loạt. Nhiều người cho rằng quy định quá gấp gáp, khó tiếp cận công nghệ, dễ bị xử phạt oan nếu còn hàng tồn kho không có hóa đơn gốc.
Nhìn từ góc độ pháp lý và quản lý nhà nước, có thể khẳng định: chủ trương chuyển đổi từ hình thức thuế khoán sang kê khai minh bạch, số hóa hóa đơn và quản lý nguồn gốc hàng hóa là bước đi đúng hướng, cần thiết trong bối cảnh chống thất thu ngân sách, hàng giả, hàng nhái đang gây tổn hại nghiêm trọng đến thị trường và người tiêu dùng.
Đây là tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, đồng thời thể hiện rõ mục tiêu xây dựng môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch.
2. Vướng mắc từ thực tiễn: Khi cái “mới” va chạm với thói quen “cũ”
Theo quy định mới tại Nghị định 70/2025/NĐ-CP và Thông tư 32/2025/TT-BTC, từ ngày 1/6/2025, nhiều nhóm hộ kinh doanh bắt buộc phải thực hiện:
- Kê khai doanh thu thực tế thay vì nộp thuế khoán;
- Truy xuất nguồn gốc hàng hóa;
- Không được bán hàng không rõ hóa đơn, chứng từ.
Thực chất, các quy định này không mới về mặt pháp lý, nhưng phương thức thực hiện đã thay đổi.Trong bối cảnh phần lớn tiểu thương còn giữ thói quen “buôn bán nhỏ, không cần hóa đơn”, việc chuyển đổi đột ngột có thể gây ra sự lúng túng, tâm lý né tránh hoặc tạm ngưng kinh doanh.
3. Bài học từ quốc tế: Cải cách phải đi cùng lộ trình và hỗ trợ
Tham khảo một số thông tin được biết tại các nước Đông Á như Singapore, Hàn Quốc, Đức, Nhật Bản đều cho thấy:
Chính sách tốt nếu triển khai cứng nhắc, thiếu đồng hành, sẽ dẫn đến thất bại thực thi.
- Tại Singapore: Hộ kinh doanh nhỏ được miễn phạt, hỗ trợ phần mềm miễn phí và đào tạo trong 12 tháng đầu khi áp dụng e-invoice.
- Tại Đức – Hà Lan: Các cơ chế “tự khai báo hàng tồn kho không có hóa đơn” được áp dụng, khuyến khích người dân trung thực và không bị xử phạt hồi tố.
- Tại Nhật Bản: Luôn có lộ trình thí điểm theo ngành hàng, khu vực, thậm chí theo độ tuổi hoặc trình độ công nghệ của hộ kinh doanh.
Điểm chung là: Cải cách cần mềm dẻo, nhân văn, lấy sự đồng thuận làm nền tảng.
4. Một số đề xuất cụ thể để ổn định thị trường trong quá trình chuyển đổi
Dưới góc độ pháp lý, kết hợp với thực tiễn quản trị công và kinh nghiệm quốc tế, Luật sư của Luật Minh Thịnh đề xuất một số giải pháp như sau:
4.1. Đẩy mạnh truyền thông, đào tạo tại chỗ
- Ban hành văn bản hướng dẫn đơn giản, dễ hiểu;
- Phối hợp với ban quản lý chợ, phường, xã tổ chức tập huấn trực tiếp;
- Xây dựng tài liệu minh họa như video, tờ rơi – đặc biệt cho người lớn tuổi, không rành công nghệ.
4.2. Không áp dụng hồi tố gây bất lợi
- Áp dụng nguyên tắc không xử lý hồi tố bất lợi cho người dân theo tinh thần Nghị quyết 198/2025/QH;
- Không truy cứu trách nhiệm đối với hàng tồn kho từ trước nếu có kê khai trung thực và đầy đủ thuế.
4.3. Cung cấp phần mềm hóa đơn miễn phí và hỗ trợ kỹ thuật
- Giai đoạn đầu (6–12 tháng), nên cung cấp phần mềm hóa đơn điện tử miễn phí;
- Đơn giản hóa giao diện, tích hợp thao tác một chạm;
- Tổ chức đội phản ứng nhanh hỗ trợ cài đặt, hướng dẫn từ xa qua tổng đài hoặc Zalo.
4.4. Hàng tồn không hóa đơn – xử lý linh hoạt, không cực đoan
- Cho phép hộ kinh doanh lập bảng kê theo Thông tư 78/2024/TT-BTC;
- Kê khai bổ sung và nộp thuế tương ứng mà không bị xử phạt;
- Khuyến khích khai báo tự nguyện để được miễn truy thu hoặc miễn xử phạt trong thời gian chuyển tiếp.
4.5. Chia thành các giai đoạn chuyển đổi rõ ràng
- Giai đoạn 1 (6/2025 – 12/2025): Tập trung hỗ trợ kỹ thuật, miễn xử phạt, truyền thông sâu rộng.
- Giai đoạn 2 (2026) Áp dụng hậu kiểm thay vì kiểm tra đột xuất, giảm tần suất thanh tra còn 1–2 lần/năm theo đúng tình thần của NQ 198.
Mục tiêu là giúp tiểu thương yên tâm buôn bán, phát triển thị trường, chứ không tạo tâm lý “bị soi xét”.
5. Kết luận: Pháp luật cần nhân văn – Cải cách cần đồng hành
Trong bất kỳ nền kinh tế nào, khu vực tiểu thương – hộ kinh doanh luôn đóng vai trò giữ nhịp cho thị trường tiêu dùng. Bảo vệ khu vực này là bảo vệ sức sống của nền kinh tế.
Chính sách quản lý chống hàng lậu, hàng giả, gian lận thuế là cần thiết. Nhưng để chính sách đi vào cuộc sống, cần một chiến lược triển khai khéo léo, sát thực tiễn và có sự đồng hành từ Nhà nước.
Chuyển đổi không nên là cú sốc, mà là một quá trình – có định hướng, có hỗ trợ, và có lòng tin.
Câu hỏi thường gặp
1. Tại sao việc áp dụng hóa đơn điện tử lại quan trọng đối với tiểu thương?
Hóa đơn điện tử giúp tăng cường sự minh bạch, giảm nguy cơ bị phạt oan và tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý tài chính cá nhân.
2. Các tiểu thương cần phải chuẩn bị gì để thích ứng với các quy định mới?
Tiểu thương cần tham gia các khóa đào tạo, tìm hiểu và nắm rõ các quy định mới để chuẩn bị cho việc chuyển đổi một cách suôn sẻ.
3. Chính phủ sẽ hỗ trợ gì cho tiểu thương trong quá trình chuyển đổi?
Chính phủ có thể cung cấp phần mềm hóa đơn điện tử miễn phí, hỗ trợ kỹ thuật và tổ chức các khóa tập huấn nhằm giúp tiểu thương làm quen với các quy định.
